KAMPANIA NAJLEPIEJ SPOŻYĆ DLA ŚRODOWISKA

ILE ŻYWNOŚCI MARNUJEMY W POLSCE?

Z ogromnej skali marnowania żywności w Polsce tak naprawdę niewiele osób zdaje sobie sprawę.  Zgodnie z wynikami najnowszych badań przeprowadzonych w okresie od 1 września 2018 roku do 31 sierpnia 2021 roku w ramach projektu PROM (Program Racjonalizacji i Ograniczenia Marnotrawstwa Żywności) którego liderem są Banki Żywności wynika, że w Polsce na wszystkich etapach tzw. łańcucha żywnościowego obejmującego produkcję, przetwórstwo, dystrybucję i konsumpcję rocznie marnuje się prawie 5 milionów ton jedzenia. Z tego 60%, czyli blisko 3 mln ton, jest to żywność zmarnowana przez konsumentów – czyli nas - gospodarstwa domowe!

W Polsce zmarnowana żywność trafia do kosza w tempie 92 kg na sekundę!

 

 

DLACZEGO WYRZUCAMY ŻYWNOŚĆ? 

Badania pokazują, że stoją za tym cztery główne czynniki: 

* zepsucie żywności 65 %

* przeoczenie daty ważności 42 %  

* przygotowywanie zbyt dużej ilości jedzenia 26,5 %

* zakup zbyt dużej ilości żywności 22,2 % 

Większość marnowanej żywności to niespożyte posiłki oraz nieotwarte produkty spożywcze. Można było ich po prostu nie kupować.

Dzięki właściwej organizacji zakupów i planowaniu jadłospisów w znaczący sposób możemy ograniczyć marnowanie żywności. Kiedy nie wyrzucasz jedzenia, nie wyrzucasz też pieniędzy, a środowisko naturalne nie ponosi strat. Nie można zapominać o tym, że marnotrawstwo żywności to duży problem środowiskowy, etyczny, moralny i ekonomiczny.

KAMPANIA "NAJLEPIEJ SPOŻYĆ DLA ŚRODOWISKA"

Bank Żywności w Krakowie prowadzi kampanię edukacyjną ,,Najlepiej spożyć dla środowiska”, której celem jest szerzenie informacji dotyczących różnicy pomiędzy terminami ,,Należy spożyć do” a ,,Najlepiej spożyć przed”. Z raportu przygotowanego przez Banki Żywności wynika, że 64% Polaków nie wie, że te informacje umieszczone na opakowaniach nie oznaczają tego samego.

A WIĘC TŁUMACZYMY:

"NALEŻY SPOŻYĆ DO..." "BEST BY …" 

Taka data na opakowaniu informuje o terminie przydatności produktu do spożycia. W ten sposób oznakowane są produkty nietrwałe mikrobiologicznie, takie, które łatwo się psują. Oznaczone w ten sposób produkty to najczęściej: surowe mięso, ryby, gotowe potrawy, nabiał, wyroby garmażeryjne, pasteryzowane soki. Po upływie podanego terminu nie powinno się ich jeść.

 

"NAJLEPIEJ SPOŻYĆ PRZED KOŃCEM…" "BEST BEFORE …"

W tym wypadku producent informuje nas do kiedy produkt zachowa świeżość oraz wszystkie właściwości jeśli był przechowywany zgodnie z zaleceniami na opakowaniu. To jest data minimalnej trwałości. Nie oznacza, że po upływie wyznaczonej daty produkt nie będzie nadawał się już do spożycia. Obejrzyj go, sprawdź organoleptycznie i dopiero zdecyduj. Jeśli zachował swoje właściwości – czyli kolor, smak, zapach, konsystencję - to można go nadal bezpiecznie jeść po upływie daty umieszczonej na jego opakowaniu. Do tej grupy produktów należy: mąka, kasze, płatki, makarony, ryże, kawa, herbata, kakao w proszku, przyprawy – czyli suche produkty. Do grupy tak oznaczonych produktów należą również owoce i warzywa, spora część słodyczy,  oraz żywność konserwowana i mrożonki. 

 

 

! Czy wiesz że niektóre produkty nie mają daty przydatności do spożycia? To cukier, sól, miód, ocet spirytusowy. Te produkty nie psują się gdy przechowujemy je we właściwy sposób.
Nie wyrzucaj cukru bo wydaje Ci się, że już długo leży w szafce. Przed podjęciem decyzji o wyrzuceniu produktu daj się wykazać swoim zmysłom: powąchaj, posmakuj, dotknij. Jeśli nic nie wzbudza twojego niepokoju to najprawdopodobniej ten produkt wcale nie musi jeszcze wylądować w koszu.

JAK NIE MARNOWAĆ JEDZENIA?

 

Odpowiedzią na to pytanie jest PLANOWANIE. Rozpocznij je jeszcze zanim wyjdziesz z domu na zakupy. Jeśli nie kupisz produktów, których nie potrzebujesz to ich nie zmarnujesz.

1. KOMUNIKACJA - jak zawsze rozmowa to podstawa

Zanim wybierzesz się do sklepu najpierw sprawdź plany jakie ty i twoi najbliżsi macie na najbliższe dni. Inne zakupy trzeba zrobić jeśli będziecie zasiadać do posiłków przy wspólnym stole, a trochę inne jeśli część posiłków będziecie jadać "na mieście" lub zabierać w formie lunch boksów ze sobą do pracy, na uczelnie czy do szkoły. Jeszcze inne produkty kupujemy gdy w planach mamy weekendowy wyjazd za miasto lub wizytę przyjaciół.

Uwzględnij preferencje członków rodziny, zapytaj najbliższych co chcieliby zjeść, na co mają akurat ochotę. Komunikacja w procesie planowania jest bardzo ważna.

2. Zastanów się jakie produkty lub dania zmarnowały się w ostatnim czasie w twoim domu i dlaczego tak się stało.

3. Sprawdź czym dysponujesz. To czas by zrobić przegląd lodówki, szafek kuchennych i spiżarni by sprawdzić jakie produkty masz w domu, a jakie powinieneś kupić.

 

4. Zrób LISTĘ ZAKUPÓW. Dopiero teraz jest na to właściwa pora. Dzięki niej :

* nie będziesz później marnować czasu na ponowne chodzenie do sklepu lub chaotyczne bieganie wśród sklepowych półek

* nie zmarnujesz paliwa na dodatkowe dojazdy do sklepów

* nie zmarnujesz jedzenia kupionego w nadmiarze

* oszczędzisz pieniądze robiąc racjonalne zakupy

5. Robiąc zakupy czytaj etykiety i SPRAWDZAJ DATĘ WAŻNOŚCI LUB PRZYDATNOŚCI DO SPOŻYCIA -

Różnicę pomiędzy "Należy spożyć do..." "BEST BY …"  i "Najlepiej spożyć przed końcem…" "BEST BEFORE …" omówiliśmy już powyżej. 

6. DOKŁADNIE OGLĄDAJ KUPOWANE PRODUKTY –

Sprawdzaj czy są dobrej jakości, nie są zepsute, uszkodzone itp.

7. KUPUJ Z ROZWAGĄ, NIE ULEGAJ POCHOPNIE PROMOCJOM

Nie ulegaj zbyt pochopnie wszelkim obniżkom cenowym (dotyczy to zwłaszcza produktów o krótkim terminie przydatności do spożycia). Nie każda promocja to okazja życia. Jeśli jednak zdecydujesz się z niej skorzystać to uwzględnij te zmiany w swojej liście zakupów. Przemyślmy czy coś nie trzeba odłożyć z koszyka z powrotem na sklepową półkę. 

Każdy plan można zmienić, byle robić to z głową. Widząc na przykład na placu targowym wspaniałe, dorodne, świeże marchewki wpadam na pomysł, że tego dnia upiekę ciasto marchewkowe zamiast zaplanowanej wcześniej szarlotki i jabłek na ciasto ze swojej listy już nie kupuję. 

8. KUPUJ LOKALNE PRODUKTY bo lokalne = świeże

Odwiedzaj place targowe na które produkty dostarczają lokalni producenci żywności. Rozważ możliwość robienia zakupów za pośrednictwem platformy internetowej łączącej klientów z lokalnymi producentami tradycyjnej, ekologicznej żywności. Kupując to co lokalne:

* nie marnujesz szans na rozwój regionu, wspierasz lokalny rozwój, dajesz lokalnym przedsiębiorcom szansę na powodzenie w biznesie i rozwój ich działalności. A to zawsze procentuje.

* nie marnujesz zasobów naturalnych

Wzmożony transport żywności wiąże się z emisją do atmosfery dwutlenku węgla oraz innych zanieczyszczeń, co przyczynia się do powstawania efektu cieplarnianego i w jego konsekwencji do zmian w klimacie. Pomyśl ile paliwa oraz energii (np. przeznaczonej na chłodzenie) trzeba zużyć aby dostarczyć do sklepu żywność pochodzącą z drugiego końca świata. Dodaj jeszcze do tego konieczność wyprodukowania i późniejszej utylizacji opakować w których była transportowana oraz środków chemicznych potrzebnych do jej zabezpieczenia. 

* nie marnujesz zdrowia

Aby żywność nie uległa zepsuciu w czasie transportu wykorzystuje się środki chemiczne i konserwanty. Kupując lokalnie unikamy spożywania ich w nadmiarze.

* masz wpływ na zachowanie bioróżnorodności swojego regionu

Kupując lokalne produkty wpływasz na zachowanie upraw lokalnych, rodzimych gatunków roślin i nie zastępowanie ich monokulturowymi uprawami przemysłowymi, a co za tym idzie przeciwdziałasz postępującej degradacji środowiska naturalnego,  spadku różnorodności biologicznej i wpływasz na zachowanie równowagi lokalnych ekosystemów.  

 

* wzbogacasz, urozmaicasz swoją dietę

Poznasz wiele produktów spożywczych, których nie można kupić w wielkich sieciach handlowych, a to z natury swojej jest bezcennym doświadczeniem. Masz dzięki temu szansę poznać lokalną kuchnię oraz lokalną kulturę.

 

9. KUPUJ PRODUKTY SEZONOWE 

Kupując sezonowe produkty jesz to co najsmaczniejsze i najzdrowsze, bo takie są właśnie warzywa i owoce w ich naturalnym sezonie (okresie gdy dojrzewają w naszym klimacie). W sezonowych produktach ukryta jest cała magia smaków z dzieciństwa. Cóż z tego, że niemal przez cały rok możemy kupić prawie wszystkie warzywa i owoce skoro przez to przestają nam smakować wyjątkowo. Cały czar pryska. Dziecięca niecierpliwość z jaką czeka się na pierwsze truskawki czy młode ziemniaki z pewnością nie warta jest zamiany na uczucie spowszednienia tymi produktami. A ono pojawia się nieuchronnie, gdy świeże sezonowe produkty zamieniamy na hydroponiczne dostępne przez cały rok.

Kupując sezonowe produkty nie marnujesz również zasobów naturalnych.

Gdy ktoś mnie pyta w grudniu jak przechowywać pomidory, to z przekorą odpowiadam, że najlepiej w słoiku w formie przecieru lub soku lub suszone i zamarynowane w oleju, przygotowane tak pod koniec lata, bo zimą w naszej strefie klimatycznej z oczywistych powodów nie mogą rosnąć w ogrodzie, a świeżość zachowują na krótko. Pomidory, papryki, ogórki czy inne warzywa hodowane są oczywiście przez cały rok w ogrzewanych gazem ziemnym szklarniach na wełnie mineralnej, w sztucznym oświetleniu imitującym światło dzienne. Przy tej metodzie produkcji dają oczywiście wielkie zbiory, ale okupione jest to zużyciem ogromnej ilości energii.

Wzmożony transport żywności oraz szklarniowa hodowla warzyw wiąże się z emisją do atmosfery dwutlenku węgla oraz innych zanieczyszczeń, co przyczynia się do powstawania efektu cieplarnianego i w jego konsekwencji do zmian w klimacie.

10. PRZECHOWUJ ŻYWNOŚĆ WE WŁAŚCIWY SPOSÓB, tak by nie uległa zepsuciu. 

* Zacznij od właściwego układania produktów spożywczych na półkach w lodówce i w kuchennych szafkach. Tu sprawdza się świetnie ZASADA FIFO (ang. first in – first out)  - produkty już otwarte lub zakupione wcześniej (z krótszą datą ważności czy przydatności do spożycia) ustawiajmy zawsze na przodzie półki w lodówce lub kuchennej szafce. Dzięki temu jakiś jogurt, czy kawałek kiełbasy lub sera nie zagubi się nam w czeluściach lodówki i nie zepsuje się potem. Pamiętajmy, że głównym powodem marnowania żywności jest przeoczenie terminu przydatności do spożycia na produktach które mamy w domu.

* Może kogoś zaskoczę, ale lodówka to urządzenie jak każde inne i też ma przy zakupie dołączoną instrukcję obsługi. To nie żart. Z lodówki też trzeba potrafić umiejętnie korzystać. Zwłaszcza nowoczesne lodówki mają wiele funkcji umożliwiających przedłużenie świeżości produktów spożywczych (np. specjalne strefy i pojemniki z regulowaną temperaturą i wilgotnością). W takich lodówkach rozkład temperatury bywa nieco inny niż w urządzeniach tradycyjnych.

* Zanim umieścisz gotowane w domu dania w lodówce, odczekaj aż wystygną.

* Zgromadzone wewnątrz lodówki produkty nie mogą być ułożone zbyt ciasno, nie powinny również przylegać do ścianek. W przeciwnym razie prawidłowa cyrkulacja powietrza w lodówce zostanie zaburzona.

* Pamiętaj, że temperatura w lodówce jest inna na różnych półkach.

JAK PRAWIDŁOWO UKŁADAĆ PRODUKTY SPOŻYWCZE W LODÓWCE?

* Na górnej półce jest około 8 st. C. Przechowuj tu produkty mleczne: jogurty, kefiry, śmietanę (bo to dobra temperatura dla zawartych w nich bakterii kwasu mlekowego) oraz mleko. To jest również półka dla dżemów, domowych przetworów i ciast.

* Na środkowych półkach panuje temperatura 4 – 7 st. C. Tu przechowuj produkty z krótką data ważności i dania ugotowane w domu (zupy, pieczone mięsa, pierogi, bigos), sery twarogowe, wędliny. Wykorzystuj do tego szklane, emaliowane lub plastikowe opakowania (te ostanie najlepiej aby miały oznaczenie HDPE lub PP zapewniające bezpieczny kontakt z żywnością)

* Na dolnej półce jest około 2 st. C. Układaj tu świeże mięso i ryby. To również półka do przechowywania dojrzewających serów i serów żółtych.

* W szufladach panuje temperatura około 10 st. C.  To miejsce dobre dla warzyw i owoców.

* Na półkach umieszczonych na drzwiach lodówki jest 10 – 15 st, C. i przechowuj tu jajka, masło, musztardy, sosy, keczupy, chrzan. Ja tu również przechowuje pojemniki z orzechami. 

DO LODÓWKI NIE WKŁADAJ:  

* Owoców egzotycznych takich jak awokado, banany, mango czy ananasy. Trzymane w zimnie tracą swój smak, aromat i szybciej się psują. Najlepiej przechowywać je w miejscach suchych oraz ciepłych. Dla owoców egzotycznych warto wygospodarować koszyk albo półmisek.

* Lodówki nie lubią również ogórki, cukinia i pomidory – one również w niskiej temperaturze tracą smak i szybciej się psują. Przechowuj je w koszyku albo ułóż na półmisku. 

* W lodówce nie należy trzymać również ziemniaków i cebuli. Wygospodaruj dla nich suche i ciemne miejsce, np. w spiżarni, piwnicy czy w szafce pod zlewem. Narażone na obecność światła szybciej zaczynają kiełkować i wypuszczać pędy. Cebula owszem lubi chłód, ale niekoniecznie lodówkę. Najlepiej przechowywać ją w siatce z dziurkami w ciemnym i przewiewnym miejscu.

JAK PRZECHOWYWAĆ WARZYWA I OWOCE W LODÓWCE

* Warzywa i owoce najlepiej układać w dolnych szufladach wyłożonych papierowymi ręcznikami, które chłoną nadmiar wilgoci. Dzięki  temu warzywa i owoce dłużej zachowują świeżość.

* Pamiętaj jeszcze o jednej zasadzie. Są owoce i warzywa które wydzielają etylen (przyspiesza on dojrzewanie). Należą do nich jabłka, banany, papryka. Nie układaj obok nich innych owoców i warzyw (szczególnie zielonych) jeśli nie chcesz przyśpieszyć ich dojrzewania. Warzywa zielone takie jak sałata, brokuły, szparagi czy ogórki  szybciej zżółkną i stracą jędrność pozostawione w ich pobliżu. ! Ta zasada działa w obu kierunkach. Wykorzystaj ją więc kreatywnie - jeśli chcesz przyśpieszyć dojrzewanie awokado to włożyć je z jabłkiem do papierowej torebki - szybciej dojrzeje.

* W bardzo niskich temperaturach (około 1 stopnia) dobrze przechowują się takie warzywa jak brukselka, por czy kapusta.

 

 

INNE SPOSOBY PRZECHOWYWANIA WARZYW

Przez wieki ziemniaki przechowywano z powodzeniem w kopcach i nic się w tej kwestii nie zmieniło. Trzeba mieć jednak ku temu warunki. To nie jest rada dla mieszkańców miast. Warzywa korzeniowe (np. marchew, pietruszkę, seler) można przechowywać w skrzynce z piaskiem. My przechowujemy je w szafce na balkonie w kartonowym pudełku dodatkowo zabezpieczonym przed zimnem papierem.

Czosnek najlepiej przechowuje się zapleciony w warkocz i powieszony w suchym miejscu. 

! NIE WOLNO przechowywać zielonych warzyw w szczelnie zamkniętym opakowaniu (np. foliowym).  W takich warunkach azotany w nich zawarte przekształcają się w szkodliwe i rakotwórcze azotyny

* Warzywa typu pietruszka, seler przechowujemy bez naci. Nać odcinamy i przechowujemy osobno

11. BĄDŹ KREATYWNY

Gotuj z tego co akurat masz pod ręką. Przepisy kulinarne traktuj jako bazę wyjściową, nie trzymaj się ich kurczowo, nie odważaj wszystkiego z aptekarską dokładnością (ta zasada nie dotyczy pieczenia chleba i ciast – tu zachowanie podanych w przepisie proporcji składników jest warunkiem osiągnięcia sukcesu). Na przykład: jeśli w spiżarni leży marchewka, papryka czy cukinia to dodaj je do gulaszu warzywnego nawet jeśli jej nie ma w przepisie bazowym. Dzięki temu twoja potrawa będzie bogatsza w składniki odżywcze, twoja kuchnia przestanie być monotonna i nic się nie zmarnuje

12. MYŚL PERSPEKTYWICZNIE - ZAMRAŻAJ I WEKUJ DANIA, KTÓRYCH PRZYGOTOWAŁEŚ ZBYT WIELE

Jeśli ugotowałeś za duży gar zupy, bigosu czy gulaszu i wiesz że nie zjesz wszystkiego w ciągi 2 - 3  dni - przełóż część do przeznaczonych do tego celu pojemników  i zamroź.

Pamiętaj o tym, że zamrażać można jedynie świeże produkty. 

 

Do mrożenia nadaje się większość produktów – zarówno świeżych, jak i poddanych obróbce. Wyjątek stanowią artykuły i gotowe dania, które zmieniają konsystencję pod wpływem mrożenia, m.in. ugotowane ziemniaki, warzywa bogate w wodę (np. ogórki), miękkie sery, ugotowany ryż i makaron. Pamiętaj również, że raz rozmrożonego jedzenia nie wolno zamrażać ponownie.

Tu też przydaje się wcześniejsza zapobiegliwość – warto tak gospodarować domowymi zapasami, aby zawsze pozostawić trochę wolnego miejsce w zamrażalniku.

WEKOWANIE

Zupy i mięsa można również zawekować. To również doskonały i stary jak świat sposób na przedłużenie świeżości jedzenia.

 

13. WYKORZYSTUJ PRZETWORY DOMOWE

Z owoców, warzyw, grzybów i ziół rób w naturalnym sezonie ich dojrzewania marynaty, kiszonki, dżemy, soki, nalewki, przeciery. Susz grzyby, owoce i zioła.  Zamrażaj owoce, warzywa oraz  poszatkowaną natkę pietruszki, koperek, natkę selera i zioła. Dzięki temu:

- nie marnujesz jedzenia – wykorzystujesz nadwyżki, których nie mógłbyś przejeść na bieżąco

* nie marnujesz pieniędzy – kupujesz taniej żywność w okresie szczytu sezonu po najniższych cenach

* nie marnujesz czasu – jednorazowo poświęcasz go na przygotowanie produktów, po które później już tylko sięgasz

 

* zapewniasz sobie dostęp do ulubionych produktów przez cały rok

14. STARAJ SIĘ NIE CHODZIĆ DO SKLEPU GŁODNY - psychologowie twierdzą, że wtedy znacząco wzrasta twoja skłonność do kupowania wszystkiego w nadmiarze.

15. DOSTOSUJ WIELKOŚĆ PORCJI DO APETYTU często nakładamy sobie lub członkom rodziny zbyt duże porcje - lepiej jest sobie na talerz dołożyć niż wyrzucać nadmiar jedzenia do kosza.

16. PODZIEL SIĘ jedzeniem jeśli masz go za dużo

17. NIE ODRZUCAJ "BRZYDKICH" OWOCÓW I WARZYW

Klienci sklepów, wybierając warzywa i owoce kierują się na ogół ich wyglądem, poszukują tych wzorcowych,  odrzucając przy tym te o nieidealnym kształcie.  Nie bój się włożyć do swojego koszyka np. banan oderwany od kiści czy krzywą marchewkę. Z punktu widzenia bezpieczeństwa to tak samo zdrowe i zdatne do spożycia  produkty jak wszystkie pozostałe!

17. WYKORZYSTUJ RESZTKI JEDZENIA

Na tych stronach naszego bloga podajemy wam bardzo dużo przepisów na wykorzystanie resztek jedzenia które pozostały nam w domu. Klikając w jeden z trzech linków przeniesiecie się na wybraną przez stronę ze zbiorem naszych porad i przepisów kulinarnych.

NIE MARNUJ WARZYW I OWOCÓW

NIE MARNUJ PIECZYWA I INNYCH PRODUKTÓW ZBOŻOWYCH

NIE MARNUJ WĘDLIN, MIĘSA, SERA, JAJEK I RYB

BANK ŻYWNOŚCI W KRAKOWIE
Bank Żywności w Krakowie powstał w 1997 roku i działa przy wsparciu różnych środowisk społecznych i władz lokalnych nieprzerwanie od 24 lat. Od powstania Stowarzyszenie zebrało 72 milionów kilogramów produktów spożywczych o wartości 260 mln zł. Zebrana żywność, za pośrednictwem ponad 200 organizacji partnerskich, trafia każdego miesiąca do kilkudziesięciu tysięcy osób, znajdujących się w ciężkiej sytuacji życiowej i materialnej.